TOPLULUK DESTEKLİ TARIM
Topluluk Destekli Tarım, gıda üretimi ve tüketimi arasında doğrudan bağlantı kuran, bir çiftlik ve destekçi topluluğu arasındaki karşılıklı bağlılığa dayalı ortaklıktır.
Destekçiler genelde hasattan pay satın alarak, bazen de çiftlik işlerine yardımcı olarak çiftliğin yıllık işletme giderlerini karşılarlar. Karşılığında, çiftlik mümkün olan en sağlıklı ve taze mevsimlik ürünü temin eder.
TDT’nin standart bir formülü yok. Uygulayan topluluğun ve çiftliğin tercihlerine göre farklı kuralları olabiliyor. İdeal bir TDT modelinin, çiftçinin karşılaştığı temel sıkıntılara çözümler sunması, risklere ortak olması bekleniyor.
| Çiftçinin Karşılaştığı Riskler | TDT Destekçisi Nasıl Yardımcı Olur |
| Zayıf hasat (Örn. Hastalık, hava koşulları, iklim değişikliği) | Destekçinin verdiği alım garantisi, hasatın zayıf ya da bol olmasına bağlı değildir. Destekçi önceden alım sözü verir. (Örneğin: her hafta 10 yumurta) Çiftçinin müdahalesi dışında beklenmedik dış koşullara bağlı olarak hasat gerçekleşmezse destekçi masraflara ortak olur. |
| Fiyat belirsizliği | Ürünün fiyatını, giderlerin üzerine birlikte belirlenecek makul bir kâr konularak şeffaf paylaşımla belirlenir. Üretici ile destekçi fiyatın alt ve üst limitleri aşmaması belli kriterler koyabilirler. (Örneğin; Fiyatın ekolojik pazarların üstünde ve market / pazar fiyatının altında olmaması gibi) |
| Sermaye erişimi | Destekçi çiftçinin sermayesine, üretim için gereken malzeme ihtiyacı vs katkıda bulunabilir. (ayni veya nakdi) |
İstanbul’da Bir Topluluk Destekli Tarım Modeli: BAHÇE
1998 yılında Buğday, çalışmalarının merkezini İstanbul’a taşıdığında ortak niyet, tüketimin yoğun olduğu şehirde tüketicinin dahil olduğu ekolojik çözümler üretilmesini ve modeller yaratarak şehirde de ekolojik yaşam için duyarlılığın artırılmasını sağlamaktı.
Bu niyet doğrultusunda yürüttüğü projelerden biri olan BAHÇE projesinin tohumları, Buğday üyesi Hakan Kök’ün 2005 yılında iki yıllığına derneğin kullanımına tahsis ettiği araziyle atıldı. Tahsis edilen ve sabit yatırımları üstlenilen arazide kurgulanan BAHÇE Projesi, Buğday’ın merkezinin bulunduğu İstanbul’da doğru üretim-tüketim modeli oluşturmayı hedefleyen “yerel” bir çalışma niteliği taşıyor.
BAHÇE’deki üretim-tüketim döngüsünün planı Buğday ekibi tarafından yapıldı; tarımsal faaliyetlerde profesyonel danışmanlık alındı, tüm tarımsal faaliyetler ekolojik tarım prensiplerine uygun olarak yetkili bir kontrol ve sertifikasyon firmasının gözetiminde gerçekleştirildi.
Ticari hedef gütmeyen bu model çalışmada, proje ihtiyaçları 100 hami (katkı sağlayıcı) ve diğer destekçiler tarafından karşılandı, ürünler proje ekibince tüm katılımcılara paylaştırıldı.
Arazi tahsisi ve sabit yatırımlar dışındaki 2005 yılı için asgari 30 bin TL olarak öngörülen proje giderleri, 100 hami tarafından 300 TL destek verilerek karşılandı. 100 proje hamisi, proje hakkında bilgilenme, projeyi sürekli izleme ve projeye katkı vermenin yanı sıra yıl içerisinde 20 hafta süresince bahçe ürünlerinden oluşan birer kutu aldılar. 2006 yılında 500 TL destek vererek BAHÇE projemizin 135 katkı sağladı.
BAHÇE’de üretimde verimliliği yükseltmek için mevsimsel ve yerel özellikler göz önünde bulunduruldu, dönüşümlü ekim planlarının azami ürün çeşidi içerecek şekilde ve hamilerin önerileri doğrultusunda yapılmasına özen gösterildi.
Projenin yürütüldüğü iki yılda BAHÇE’de yaklaşık 100 ton olmak üzere 30 kadar sebze, meyve, tıbbi bitki üretildi.
300’ü aşkın konuğun ziyaret ettiği BAHÇE aynı zamanda ekolojik tarım yöntemleri konusunda yerinde bilgi almak isteyenler için bir laboratuvar alanı oldu.
BAHÇE, Buğday’ın kurduğu altyapı ile üretime ve benzerlerine ilham vermeye devam ediyor.
BAHÇE Projesinin Hedef ve Sonuçları
BAHÇE projesi kentli tüketicilerin ekolojik tarımı desteklemesi ve güvenilir, sağlıklı ürüne kolaylıkla ulaşabilmesini sağlayan bir kooperatif modeli sunuyor.
Bu model Ankara Güneş Köy Kooperatifi tarafından uygulandı ve pek çok benzer girişime de örnek oldu. Projenin gerçekleşen hedefleri arasında şunlar sayılabilir.
• Doğa ile uyumlu tekniklerle sağlıklı ürünlerin yetiştirilmesi; bu süreçte yer alan tarafların ekolojik tarım teknikleri ve felsefesi konusunda bilgi ve tecrübe edinmeleri
• BAHÇE ürünlerinin proje destekçileri ile ihtiyaç sahipleri arasında paylaşım ve tüketiminin gerçekleşmesi
• BAHÇE üretim-tüketim döngüsünün her adımının izlenerek ve kayıt altına alınarak edinilen deneyimin paylaşılması.
• BAHÇE’nin ekolojik tarım uygulamaları konusunda çiftçiler, tüketiciler, yerel yönetimler, eğitimciler, çocuklar için bir eğitim alanı olması.
Neden BAHÇE Projesi?
• Ekolojik üretim yapan çiftçinin pazarlama güvencesi
• Tüm tüketici kitlelerin sağlıklı ekolojik ürünlere erişebilmesi
• Ekolojik üretici ve tüketici işbirliği ve iletişiminin kurulması
• Üretim ve tüketim zincirlerinde “birey bilincinin” artması
• Gelecek nesillere köprü olan çocuklarımızın toprak ile teması
• Şehirlere yakın doğal alanların korunması
• Taze sebze-meyvede yerel ve mevsimsel tüketimin teşvik edilmesi
• Ekolojik tüketim kooperatiflerinin , tüketici örgütlenmelerinin oluşması
• Ekolojik tarım denemelerinin yapılması ve sonuçlarının yayımı
• Uluslararası, akademik bilgi ve deneyimin yerelde uygulanması ve paylaşımı
• Ürün ambalajında doğa dostu uygulamaların örneklenmesi
• Çalışanların ve katılımcıların ekolojik yaşam uygulamaları hakkında eğitimi
• Yerken içerken bireysel sorumluluklarımızı yerine getirebilmek
Bugün Türkiye’nin farklı yerlerindeki gıda topluluklarındaki türetici ve üreticiler, Topluluk Destekli Tarım konusunda farklı deneyimler biriktirmeye devam ediyor.
Farklı TDT deneyimleri ve oluşan örnekler sayesinde gıdasına sahip çıkan türeticilerle, ürettiği sağlıklı gıdayı doğrudan alıcısına ulaştıran üreticiler ağı yaygınlaşıyor. Bu da sağlıklı üretim ve türetimin sürekliliğiyle birlikte sağlıklı toprak, su ve biyolojik çeşitliliğin de devamlılığını beraberinde getiriyor.