TARIM İLAÇLARI… BİR ZAMANLARIN UMUDU NASIL KABUSA DÖNÜŞTÜ?
Röportaj: Oya Ayman
İkinci Dünya Savaşı döneminde ortaya çıkan kıtlıkta, meyve ve sebzelere dadanan böcek ve hastalıkları yenmede etkili olduğu için bir zamanlar “hayat kurtaran” ilaçlar günümüzün kabusu haline geldi. Sürekli antibiyotik ya da ağrı kesici almanın bedende yol açtığı tahribat gibi tarım ilaçları da doğada ciddi tahribata yol açıyor.
Örneğin DDT harp yıllarındaki bitten gelen hastalıkları önlemede kullanıldı ve o günün koşullarında harika ilaçtı. Ancak zamanla vücutta biriktiği ve kalıcı hasarlara neden olduğu ortaya çıktı ve faydalarına göre zararları ağır basmaya başladı; 1980’li yıllarda yasaklandı. Mücidine Nobel ödülü kazandıran bir zamanların mucize ilacı DDT doğada çözündüğünde DDE adı verilen ölümcül bir kimyasala dönüşüyor. “Sessiz Bahar” adlı kitabın yazarı Rachel Carson, 1962 yılında DDT gibi kalıcı organik klorlu kirleticilerin biyolojik birikim yoluyla nasıl bitkilerden hayvanlara ve insana, anne sütünden çocuğa geçen ne denli güçlü bir zehir olduğunu ortaya koymuştu. Ancak DDT’nin ABD ve Avrupa’da yasaklanması için sekiz yıl, Türkiye’de yasaklanması için ise 23 yıl geçmesi gerekti.
DDT’den beri tarım ilaçlarının aslında hiç de masum olmadığını anladık. Piyasadaki tarım ilaçlarının etkileri sorgulanırken, yasaklanmış DDT’nin halen bazı yerlerde kaçak olarak kullanılması durumun vahametini ortaya koyuyor. Sakarya Üniversitesi’nin yaptğı bir araştırma, DDT kullanımının devam ettiğini ortaya koyarken, geçen Mart ayında Antalya’nın Manavgat ilçesine bağlı köylerde DDT kullanımını belgeleyen fotoğraflar yayımlandı. Yasa dışı yollardan satıldığı belirtilen DDT’yi etiketsiz ambalajlar içinde satın alan köylüler, kendi yiyecekleri patatesi toprağa ekerken bitkinin köklerine zarar veren böceğe karşı kül ile karıştırıp kullanıyordu.
Yüzyılın başında harika yağ diye sunulan trans yağların da aynı şekilde ne kadar zararlı olduğu anlaşıldı. 2000’li yıllarda sağlığın en büyük düşmanı olarak görülen trans yağlar pratik bir amaç için üretilmişti; sıvı yağlara hidrojen katılarak bu yağların raf ömrü uzatılıyordu. Ancak araştırmalar doğada var olmayan bu kombinasyonun sağlığa beklenmedik olumsuz etkileri olduğunu, kötü kolesterolü yükselttiğini ve kalp hastalıkları riskini artırdığını ortaya koydu. Büyük fast food zincirleri bile, trans yağları ürünlerinden temizleme yarışına girdi. 2006 yılında ABD’deki gıda üreticileri, ürünlerinin içindeki trans yağ miktarını paketlerin üzerinde belirtmek zorunda kaldı.
Bu konuda başka bir örnek de gıda boyaları ile ilgili: 1970’lerde her yerde bulunabilen gıda boyalarından biri olan Kırmızı Boya No.2, Sovyet bilim insanlarının bu maddeyle kanser arasında bir bağlantı bulduklarını duyurmasıyla bir anda piyasadan çekildi.
Son yıllarda yapılan çok sayıda araştırma meyve, sebze ve tahıllardaki ilaç kalıntılarının beslenmeye yoluyla doğrudan sağlığımızı etkilerken, toprak, su ve havayı da kirleterek solucanları, arıları, balıkları, kelebekleri, kuşları da hasta ederek öldürdüğünü ortaya koydu. Artık pestisitlerin (tarım ilaçlarının) sağlık, çevre ve gıdanın sürüdürülebilirliği, dolayısıyla gıda güvenliği ile doğrudan ilgili olduğu biliniyor.
Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü emekli öğretim üyelerinden Prof.Dr. Nafiz Delen bu kimyasal bileşiklerin zehirli etkilerini, bilinçsiz ve kontrolsüz kullanıldıklarında yiyeceklerimizde bıraktıkları kalıntılar yoluyla yapabildikleri gibi, yeraltı sularına ve soluduğumuz havaya bulaşarak da oluşturabildiklerini söylüyor. Bu kimyasallar sağlıklı gıda üretimi için gerekli temiz toprak, temiz su ve biyolojik çeşitliliğini devamlılığını ve gıda güvenliğini tehdit ediyor.
Tarımda kullanılan kimyasalların etkileri konusunda çok sayıda çalışması bulunan Prof.Dr. Delen tarımda kullanılan kimyasalların sağlığa ve doğaya etkileri konusunda sorularımızı yanıtladı:
Günümüzde tarımda istenmeyen böceklere, yabancı otlara, hastalık etmenlerine karşı yaygın olarak kullanılan pestisitler, yani tarım ilaçları sağlığımızı nasıl etkiliyor?
Pestisitlerin söz konusu zehirli ya da toksik etkileri kabaca iki biçime ayrılabilir: Akut ve kronik toksite. Akut toksitenin anlamı, tek dozda alım sonrası, çok kısa süre içinde (dakika ya da saat ile belirtilen bir sürede) zehirlenme belirtilerinin görülebilmesidir. Kronik toksite ise, birden fazla dozda alım sonrası, uzun sürede (haftalar ya da yıllar sonra) zehirlenme belirtilerinin ortaya çıkabilmesidir.
Bu ilaçların kanserlerin artmasında mutlaka etkisi var. Ama bugün hiçbir tarım ilacı için yüzde yüz kanser yapıcıdır diyemiyoruz. Mutlaka epidemiyolojik çalışmaların da yapılması gerekir. Sigarada bunu bilmek kolay… Her doktor hastasına, sigara içip içmediğini soruyor, oradan sigara içmenin hangi hastalıklarla ilişkili olduğu zaman içinde anlaşılıyor; ama yediğiniz marulda hangi tarım ilacının ve ne oranda bulunduğunu bilmiyorsunuz ki? Ya da falan fabrika dumanının kanser yapıcı olduğunu o dumana maruz kalanların sağlık durumlarına bakarak söyleyebilirsiniz ama tarım ilaçlarını insanlara verip de deneme yapamazsınız. Bir tek o ilaca sürekli maruz kalanlarda, örneğin o ilacın üretiminde, deposunda çalışanlarda çıkan hastalıkları değerlendirerek bir sonuca varmaya çalışabilirsiniz. Ama o örnekler de oldukça yetersizdir.
Tarım ilaçlarının bütün türleri toksik etkilere yol açıyor mu? Örneğin böcek öldürücü (insektisit) olarak kullanılan ilaçlar ne tür toksik etkilere yol açıyor?
Organik fosforlu insektisitlerden dimethoate, chlorpyrifos–ethyl (şu anda yasaklanma sürecinde olsa da), chlorpyrifos–methyl ve malathion ülkemizde yaygın olarak kullanılıyor. Bu bileşiklerin dördü de akut toksite riski taşıyor. Sinir sistemini etkileyerek felçlere yol açıyor. Bu bileşiklerden malathion daha düşük zehirlilikte olsa da, vücuttaki parçalanma ürünü olan malaoxon, malathion’a oranla çok daha yüksek zehirlilik içeriyor. Akut zehirlilik açısından, karbamat grubu üyesi ve sistemik (bitki tarafından alınan ve taşınan) özellikteki ve günümüzde pamukta ve tütünde kullanım izni olan methomyl de oldukça riskli bir insektisit.
Chlorpyrifos–ethyl’in insanlarda endokrin (iç salgı bezleri) sistemini etkileme olasılığı var. Bu nedenle söz konusu insektisitin kullanımı, ülkemizde yasaklanma aşamasındadır. Chlorpyrifos–ethyl gibi ülkemizde yoğun kullanılan insektisitlerden cypermethrin’in yanı sıra; abamectin, bifenthrin, cyfluthrin, dimetoate, esfenvalarete, fenbutatin oxide, imidachloprid, malathion, methomyl, phosmet de insanlarda endokrin sistemini etkileyebiliyor. Aynı etkiyi gösteren ve bundan 5 yıl önce tarımda kullanılan oaxmyl ve propargite ise yasaklandı.
Önemli ve oldukça geniş bir grup olan sentetik piretroidler ise sinir sistemini etkileyebilen insektisitler. Diğer yandan, toprak altı zararlılara karşı da önerilen chlorpyrifos–ethyl, yeraltı sularını da kirletebiliyor.
Peki bitki hastalıklarına karşı kullanılan fungisitler?
Fungisitler içinde ülkemizde yoğun olarak kullanılanlardan bakırlı bileşikler, bir ağır metal olan bakırı içeriyor. Bunlar toprakta birikebiliyor ve toprağın verimliliğini etkiliyor. Yoğun bakır alımının insanlarda kan ve karaciğer üzerinde olumsuz etkileri var. Yine ülkemizde yoğun kullanımı olan dithiocarbamate grubu fungisitlerden, mancozeb, maneb ve metiram’ın parçalanma ürünü olan ethylenethiourea (ETU) ve propineb’in parçalanma ürünü propylenethiourea (PTU) tiroid kanseri yapabilme riskinde olan bileşikler. Dithiocarbamate grubu üyesi thiram ise, teratojenik (doğum kusuru oluşturma) ve mutasyon yapıcı riske sahip. Ülkemizde kullanım izni olan, dithiocarbamete grubundan ziram ve thiram ile ETU ve PTU da, genetik zararlara yol açabiliyor. Ayrıca, bu fungisitlerin yer altı sularına geçebilme riskleri var.
Bir de ot öldürücü ilaçları, yani herbisitler var…
Fungisitler gibi, herbisitler de çoğunlukla kronik toksiteye yol açabilen bileşikler.
Ülkemizde yoğun tüketilen herbisitlerden olan 2,4–D’nin, sentezlenme aşamasında, zehirli ve kanser yapıcı olarak bilinen dioksinlerle bulaşabilme riski var. Bu nedenle gelişmiş ülkelerde, örneğin ABD’de, üretilecek 2,4–D’li preparatların dioksinlerden arındırılmış olma zorunluluğu bulunuyor. Ancak Türkiye’de böyle bir koşul yok. Örneğin, emsalden ruhsatlandırmada, ruhsatlandırılacak tüm emsal preparatların (insektisit, fungisit, herbisit gibi) orijinali ile aynı formulasyonu ve etkili maddesinin aynı fiziksel kimyasal özellikleri taşıması isteniyor. Buna karşın preparatın dolgu maddesi ya da yardımcı maddeleri konusunda bir koşul bulunmuyor. Yapılan bir çalışmanın sonuçlarına göre, ülkemizde tüketilen 2,4–D’li preparatların dioksinlerle bulaşık olabilme kuşkusu bulunuyor.
Ülkemizde yoğun kullanılan herbisitlerden olan 2,4–D, glyphosate, linuron, metribuzin , endokrin sistemini etkileyebilecek herbisitlerden…
US EPA’ya (ABD Çevre Koruma Örgütü) göre, dioksinler kalıcı ve birikim yapabilen bileşikler. Yine aynı kaynak, 2,4–D’nin soluduğumuz havayı da kirletebileceğini bildiriyor.
Tarım ilaçlarının su ve toprakta neden olduğu kirlilik kalıcı bir kirlilik mi?
Tabii ama bunu yapan bugün çok sayıda ilaç var. Örneğin toprak tarafından tutulmayan ilaçların yer altı sularını kirletme riski bulunuyor. ABD’de Avrupa’da böyle pestisitlerin su kaynaklarının olduğu yerlerde kullanımı konusunda kurallar getirilmiştir. Türkiye’de ise böyle bir kural yok. Yurt dışında tarım ilaçlarının kullanımında ciddi yaptırımlar konmuş. Mesela Belçika’da en çok seraların olduğu yerin ortasında kalıntı analiz laboratuvarı var. Domates yeşilken çiftçi laboratuvara götürüyor ve hangi ilaçları attığını da liste olarak veriyor; laboratuvar örnekleri analiz ediyor, bu analize göre hasatı ne zaman yapabileceğini söylüyor ve hasata kadar da hangi ilaçları kullanabileceğini belirtiyor. Ve çiftçi bunun için para ödüyor. Hasat başladığında o laboratuvarın elemanları geliyor ve tesadüfi örnekler alıyor. Eğer kalıntı bulunursa ya da çiftçi analizini yaptırmadıysa ya da öneri dışı hareket ettiyse ciddi cezalar veriliyor. Örneğin bir sera ( yaklaşık 7 dekar) bütün ürününü satsa o cezayı ödeyemiyor, o kadar büyük cezaları söz konusu.
Amerika’da bir brokoli tarlasına girdik ve brokoliler olmuştu, kısa zamanda hasat edilmezse bozulma riski vardı. Çiftçiye neden hasat etmediğini sordum. Örnekleri FDA’ya (tarım ilaçları konusunda ABD’nin yetkili kuruluşu) gönderdiklerini, onlardan haber gelmeden toplayamayacaklarını söyledi. Çünkü topladığı üründe kalıntı çıkarsa, elde ettiği kazançtan daha büyük para cezaları ödemek durumunda kalacaktı.
Türkiye’de durum ne?
Türkiye’de daha çok ihracata dönük kontroller var. İç piyasaya dönük kontrol daha az. Tarım ilacı uygulanan arazilerindeki su kaynaklarının konumu veya ilaçların toprağı kirletmesi meselesi ise hiç dikkate alınmıyor.
Ama toprak ve su kirliliği de insan sağlığını doğrudan etkiliyor.
Tabii. Ama ne yazık ki onlara bakılmıyor. Kendi yediğimiz ürünlerde hangi ilaç kalıntısı, ne oranda var, bunları bilmiyoruz. Bakanlık bu konuda analiz yapıyoruz diyor ama sonuçları açıklamıyor, bilmiyoruz. Örneğin, AB her hafta sınırlarından giren tarım ürünlerindeki tüm olumsuzlukları, ülke adı da vererek hızlı alarm sistemi aracılığı ile duyuruyor.
Geçmişte bir kongre için bildiri hazırlıyorduk ve üniversitenin kalıntı analiz laboratuvarında çalışan arkadaşlarımızın
da bildiriye katılmalarını istedim. Şu yıl şu kadar domatesten, elmadan ne kadar kalıntı çıktı, ne kadarı limitler altında, ne kadarı limitler üzerinde, bize vermelerini istedik. Veremediler. Bakanlık bunu vermelerini istemezmiş. Alaşehir’de bir kalıntı analiz laboratuvarı var. Onlara rica ettik. Kusura bakmayın, veremeyiz dediler… Yediğimiz üründeki kalıntıyı bilemezken, toprakta ya da suda durumun ne olduğunu bilmek sanırım ki olanaksızdır.
Neden yapıyorlar peki bu analizleri?
İhracat yapanların ürünlerini analiz ediyorlar, zaman zaman da tarlalardan örnek alınıyor ya da siz mesela meraklısınız, istediniz, ona bakıyorlar. Sonuçları Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’na iletiyorlar. Ama bakanlık sonuçları paylaşmıyor.
Son zamanlarda Türkiye’de yaygın olarak kullanılan bir heribisitin etken maddesi olan glysophate’in kanser yapma riski bulunduğu kanıtlandı. Uluslararası Kanser Araştırmaları Kurumu (International Agency for Research on Cancer) glyphosate’in insanlarda muhtemelen kanser yaptığını açıkladı. Buna karşın ilaç Türkiye’de yasaklanmıyor, hatta AB Çevre Koruma Ajansı sebzelerde izin verilen glyphosate kalıntı miktarını artırıyor. Bunu nasıl açıklıyorsunuz?
İşin resmi yanı şu: Bazı araştırmalara dayanarak, kalıntının belli bir limit üzerinde zararlı olmadığını araştırmalara dayalı biçimde saptadıklarında, kalıntı limitini yükseltebiliyor ya da aksi durumda düşürebiliyorlar. Burada en fazla üzerinde durulan konu, iç salgı bezlerine etkisi oluyor. Örneğin tiroid bezi tarafından salgılanan hormonlara etkisi varsa kalıntı limiti düşürülebiliyor, hatta yasaklanabiliyor.
Glyphosate kalıntısının en ciddi yanı GDOlu ürünler açısındandır. Çünkü bir çok GDO’lu ürüne total herbisit dediğimiz tüm yeşil bitkileri öldüren glyphosate’e dayanıklılık geni aktarılıyor. Örneğin mısıra, pamuğa glyphosate’e dayanıklılık geni aktarıyorlar. Tarlaya glyphosate atıldığında sadece mısır ya da pamuk bitkileri etkilenmiyor ve diğer bütün otlar ölüyor. Bu nedenle glyphosate GDOlu ürünlerde çok kullanılıyor. Türkiye’de GDOlu ürünlerin ekimi/dikimi yasak ama yurt dışından, özellikle Amerika’dan, Çin’den Hindistan’dan vb yerlerden gelen ürünlerde kim bilir ne var, bilmiyoruz. Glyphosate yeşil tüm bitkileri öldürdüğü için, sebzelerde bir kalıntı riskinin olmadığını düşünüyorum. Odunlaşmış kısımlardan alınmadığından meyve ağaçları tarafından da alınamıyor. Odunlaşmamış meyve gövdelerinin olduğu tarlalarda, glyphosate gövdeye değerse, ağaca da zarar verir.
Tarım ilaçlarından en çok etkilenenler çiftçiler. Buna rağmen kullanmaya devam ediyorlar…
En büyük problem tarım ilacı yapanlarda ortaya çıkıyor. Örneğin 2,4-D adlı ilaç buharlaşabiliyor ve bunu uygulayan çiftçilere solunum yoluyla geçiyor. Bizim Ege Üniversitesi Dişçilik Fakültesi ile birlikte bir araştırmamız oldu: Diş hekimleri İç Anadolu’nun kırsalından gelen çocuklarda bu ilacın verdiği diş zararlarını görmüşler. Özellikle bu ilaç buğdayda sorun olan geniş yapraklı yabancı otlara karşı kullanılıyor, ilaçlamaları kadınlar da yaptığı için sütlerine oradan da bebeklerine geçebiliyor. Biz 2,4-D ile farelerde belli dozlarda çalışma yaptık. Onların dişlerinde de aynı olumsuzlukları gördük. Daha sonra aslında dişlere zarar verenin ilacı kendisinin olmadığını, imalatı sırasında 2,4-D’ye karışabilen dioxinler olduğunu anladık. 2000 yılı öncesinde zamanın Tarım Bakanı’na o sonuçları bildirdik ama hiç bir cevap alamadık. 2,4 D hâlâ kullanılıyor ve sanıyorum ki, risk devam ediyor. Örneğin çimde kullanılıyor… Bu kullanımdan sonra çocuklar o çimde oynarsa zarar görme olasılığı var.
2,4-D savaşta kimyasal silah olarak kullanılmıştı değil mi?
Bu ilaç, geniş yapraklı bitkileri öldürüyor, dar yapraklı bitkilere bir zararı olmuyor. 2,4- D’yi ve ülkemizde yasaklı olan türevi 2,4,5-T’yi ABD’liler Vietnam savaşı sırasında Vietkongluların saklandığı ormanlardaki ağaçların yapraklarını döktürmek için kullandılar. Bu nedenle bu ilaca maruz kalan insanlarda ciddi kalıcı hastalıklar ortaya çıktı.
Peki bu ilaçların bu kadar zararlı olduğu biliniyor, neden yasaklanmıyor?
Yasaklamalar konusunda çok dikkatli olmak lazım. Yerine konacak alternatifi yoksa ve ülke koşullarında, sağlığa ve çevreye zarar verecek bir konumda değilse yasaklama konusunu iyi değerlendirmek gerek. Alternatifi olmadan pestisitler yasaklandığında bu kez üretici kendi bildiğini, ruhsatsız ve daha tehlikeli ilaçları kullanıyor.
Tarım ilaçlarını çok bilinçli ve kontrollü kullanmak gerekiyor. İlaç deniyor ama bunların aslında zehir olduğunun farkına varılması lazım. İnsanlar için verilen ilaçları da bilinçsiz kullandığınızda zarar verir. Tarım ilaçları da öyle. Ama tarım ilaçlarının bir özelliği var: Diyelim, siz hiç almamanız gereken bir antiyobitiği alıyorsunuz ve bundan bir zarar görüyorsunuz, bu zarar sizi ilgilendirir. Ama 20 dekarlık tarladaki domatese atılmaması gereken bir pestisiti uyguladığınızda bu ürünü yiyen herkes, yüzlerce kişi, hem de bilmeden etkileniyor. Sadece insanlar değil, toprak, yararlı böcekler, su varlığı, hepsi etkileniyor. Yani istemediğiniz otları temizleyeyim ya da zaraklı böcekleri öldürelim, hastalıkları önleyelim derken, insan dahil binlerce canlıda ciddi bir kirlilik ve hastalığa yol açabiliyorsunuz.
Eskiden bu ilaçlar yoktu. Doğa dostu tarım yapan çiftçiler toprağı zenginleştirerek bitkilerin sağlıklı olmasını ve biyolojik mücadele yöntemlerini benimsiyorlar. Kullandıkları biyolojik ilaçların bir kısmı yurt dışından geliyor. Oysa Anadolu çiftçisinin kullandığı geleneksel bazı preparatlar var. Bunlar bizim araştırma laboratuvarlarımızda geliştirilemez mi ?
Olabilir tabii. Ama doğal olarak bunları bitkilerden elde etmenin ekonomik olacağını da sanmıyorum. Belki özel kullanımlar ya da küçük alanlar için düşünülebilir. En geniş böcek öldürücü ilaç gruplarından biri olan sentetik pretroitler, bitkiden elde edilmiş pretrumun sentetik türevleridir. Ama doğal pretrumu yaygın kullanabilmek için o bitkileri çok geniş alanlarda üretmek ve sonra da bitkilerden pretrumu ekstrakte etmek lazım. Etkinliği ne kadar, araştırmak gerek. Yoğun tarımda verim çok önemli. Yani yüzde 50-60 etkili bir ilacı piyasaya süremezsiniz. Burada yapılması gereken şey etkililiği sadece ilaçlarla değil, diğer savaşım yöntemleriyle birlikte sağlamak, ki buna modern bitki korumada entegre hastalık ve zararlı yönetimi demekteyiz. Bu yolla, tarım ilaçlarının hem kullanımı azaltılmış olur ve hem de zehirli etkilerinin önlenmesi sağlanır. Bu yöntemler arasında, toprağın zenginleşmesi, sulama düzeni, hastalık ve zararlılara dayanıklı çeşitlerin kullanılması gibi yollar bulunmaktadır. Yalnızca ilaçlı savaşımla sorunların çözülmesinin modern bitki korumada yeri yoktur.Örneğin, Türkiye’de toprağın iyileştirilmesine yönelik fazla bir şey yapılmıyor. Çok az yerde yeşil gübreleme, hayvan gübresi kullanımı vs. var. Pestisit kullanımı dışındaki önlemlere de fazlaca başvurulmuyor. Entegre savaşım yöntemine uygun uygulamaların artması zehire olan ihtiyacı azaltır. Burada üzerinde durulması gereken diğer çok önemli bir konu var. Tarım ilacı olarak bazı mikroorganizmalar da kullanılabiliyor. Bunlardan bazıları Bakanlıkça ruhsatlı olmayan ilaçlar. Böyle mikroorganizmaların insan patojenlerini de içermesi söz konusu. Bu nedenle, AB’de, ABD’de yoğun çalışmalar sonrası bu ürünler piyasaya çıkıyor. Bunun için, Bakanlıktan tarım ilacı olarak ruhsatlanmamış mikroorganizma içeren ilaçları kullanmak büyük riskler getirebilir.
Bu bir politika değişikliği gerektirmiyor mu? Daha az sentetik tarım ilacı kullanmak için bu strateji değişikliği olamaz mı?
Elbette. Ama bunun için çok bilinçli çalışmak gerek. Türkiye’de tarım ilacı kullanımının artmasına neden olan şeylerden biri de hastalık yapan mikroorganizamaların, zararlıların ve bazı yabancı otların, bilinçsiz tarım ilacı kullanımı nedeniyle, bu ilaçlara karşı dayanıklılık kazanması. Ancak bunu hemen göremezsiniz. Diyelim A böceğine çok etkili bir ilacı kullanmaya başladınız, önceleri 100 lt suya 100 gr ilaç A böceğine etkili oluyor. Ama bir gün geliyor, bakıyorsunuz artık o ilaç A böceğini fazlaca etkilememeye başlıyor ve ilacın dozunu artırıyorsunuz ama zaman içinde o doz da A böceğini öldürmeye yetmiyor. Önceleri 100 lt suya 100 gr olan dozu, yavaş yavaş 120 gr’a, 150 ve 200 gr’a çıkarıyorsunuz. O da yetmiyor, Bakanlığın size verdiği son ilaçlama ve hasat sürelerine de uyuyorsunuz. Diyelim ilacı attıktan iki hafta sonra domatesi hasat edebilirsiniz. Ama bu, 100 lt suya 100 gr ilaç attığınızda geçerli. Siz oranı artırdığınızda o sürelerin hepsi birbirine karışıyor. Bu sefer kalıntı açısından büyük sorunlar çıkmaya başlıyor. Bizdeki en büyük sorun bu. Bizde tarım ilacı kalıntı sorunlarının en önemli kaynağı hastalıkların, yabani otların ya da istenmeyen böceklerin tarım ilaçlarına karşı dayanıklılık geliştirmeleri.
Bu ilaçlar piyasaya çıkarken bu konuda çalışma yapıp Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından o ilacın ne şekilde hangi stratejiyle kullanılacağının bildirilmesi ve bu bilginin o ilacın etiketinde yer alması gerekir. Sonra da, bu ilaçlarda dayanıklılık gelişip gelişmediği kontrol edilmeli ve gereken ek önlemler alınarak, ilaçların etiketlerine eklenmelidir.
Herkesi kontrol etmek mümkün mü? Toprağın iyileştirilmesi, mevsime göre ekim, yerel ekonominin güçlendirilmesi, dayanıklı yerel tohumların yaygınlaştırılması gibi stratejiler ilaç kullanımını düşürmez mi?
Tabii ki. AB’de ve ABD’de ya da İsrail’de geliştirilmiş bazı dayanıklı çeşitlerin dayanıklılık sağlayan genleri, Türkiye’deki yerel çeşitlerden elde edilme olasılığı yüksek. Örneğin modern domates türlerinde görülen bir çok hastalık bizim yerel domates türlerinde görülmüyor. Domates seralarında tozlaşmayı sağlamak için kullanılan bombus arısı da Türkiye’den Hollanda’ya götürülüp, geliştirildi ve üretildi. Türkiye önemli bir gen merkezi olduğu için bu birikimimizi kullanmalıyız. Ancak modern tarımda, yalnızca yerel çeşitlerle üretim yapmak, verim, nakliyata dayanıklılık gibi konular açısından sorunlar yaratabilir. Bu nedenle, yerli tohum firmalarımıza, bu çeşitlerin geliştirilmesi görevi düşüyor.
Fotoğraflar: anh-usa.org, gidatarim.com, haber365.com.tr, yenimesaj.com.tr
7 Comments
Yorum Bırakın
Okudukça dehşete düştüm.Cok aydınlatıcı bir yazıp.Neden yetkili makamların halkını korumak icin yeterli önlemi almadığı
konusunda da öfkelendim.
Çözüm nedir peki? Ben de yazarım bir ton şey.
BENDE 40 YAŞINDA BİR ÇİFÇİYİM..HER YIL 100 DÖNÜM TARLAYA EN AZ 2 BİN TL LİK OT VE BÖCEK İLAÇI ATIYORUM VE BU DURUMDAN OLDUKCA RAHATSIZIM BU İLAÇLARIN DOGAYA İNSAN ZARARLI OLDUGU ÜZERİNDE BİLE YAZIYOR İLAÇLARIN ..LAKİN ATMADIGIMIZ DURUMUNDA BUGDAYIN HEM VERİMİ HEMDE KALİTESİ DÜŞÜYOR..ÖRNEĞİN SÜNE DENEN BÖÇEĞİN VERDİGİ ZARAR 1300 TL/KG OLAN BUGDAYIMI 870 KRŞ A DÜŞÜRDÜ 2018 YILI..KEŞKE ZARARSIZ DOGAL BİR CARE OLSA İNANIN KENDİ ÜRETTİĞİM MAHSULÜ YEMEK DAHİ İSTEMİYORUM..BU İŞE BİRİLERİ YETKİLİLER EL ATMALI BİRİ Bİ ÇÖZÜMLE GELMELİ VE DUR DEMEMLİ ÇİFCİYE..ALLAH SONUMUZU HAYIR ETSİN..SAYGILAR SEVĞİLER..
Ata tohumlarini bulup kullanarak zahirlere bagimliligi cok azaltabilirsiniz. Sadece hayvan gubresi vererek tarim en dogrusudur. Onun disinda zarari olmayan yontemler denenebilir. Mesela biz zeytinler ve meyve agaclari icin kaolin kili kullaniyoruz. Hem insan sagligina hic bir zarari yok hem de zeytin sinegi, akdeniz sinegi gibi canlilarin barinmasina buyuk olcude engel oluyor. Yani aslinda cozum var yeterki biraz ugrasalim. Saygilar…
fukuoka’nın kitaplarını okumanızı öneririm, doğal tarımın yolu ve ekin sapı devrimi…
Bende bir çiftçi olarak bu ilaçlarişi kullanmak istemiyorum;ama yapacagimiz birşey yok,devlet sıkı denetleme yapmalı,malesef öyle olmuyor çiftçi gidip istediği kadar ilaç alıp atabiliyor.Hiç bir denetleme olmadan.Zirai ilaç satan yerlerde daha çok para kazanmak için ÇİFTÇİ ye fazlasıyla satmak istiyorum.BU GİDİŞATA DUR DEMEK GEREK…